Financieel meerjarenbeeld

De uitgaven van de gemeente Dalfsen stijgen, als gevolg van ambities en toenemende opgaven in
combinatie met stijgende kosten voor arbeid en materiaal. Tegelijkertijd ontvangen gemeenten structureel
fors minder inkomsten van het Rijk via het gemeentefonds. De uitkomsten van de mei- en septembercirculaire 2025 geeft de gemeente voor met name de jaren 2026 en 2027 verlichting. Het financiële ravijn wordt hiermee niet gedempt, maar vooruitgeschoven naar 2028 e.v. Structurele tekorten op de meerjarenraming 2027-2029 (jaarschijf 2028 en 2029) blijven bestaan en is niet toegestaan door de toezichthouder.

Financieel meerjarenbeeld 2026-2029

De Perspectiefnota 2026-2029 noteerde, na verwerking van de meicirculaire 2025 en de aangenomen amendementen, voor de jaren 2026 en 2027 een positief structureel begrotingssaldo. Hiermee was het ravijnjaar opgeschoven naar 2028 en verder.
Na verwerking van alle mutaties voor de programmabegroting 2026 en meerjarenraming 2027-2029 is dit beeld ongewijzigd. Alleen zijn de jaren 2026 en 2027 iets minder positief dan bij de perspectiefnota was ingeschat en de jaren 2028 en 2029 zijn minder negatief dan ingeschat.

Het tekort (inclusief begrotingssaldo incidenteel) dat per saldo in 2026 optreedt (€ 0,5 mln.) moet onttrokken worden uit de algemene reserve vrij besteedbaar.

Ten opzichte van de Perspectiefnota 2026-2029 is het financieel meerjarenbeeld veranderd. Er hebben een aantal omvangrijke mutaties bij het opstellen van de begroting voorgedaan. De belangrijkste daarvan zijn:

• Septembercirculaire 2025
• Autonome ontwikkelingen
• Bijstelling ombuigingsvoorstellen
• Mutaties begroting 2026 incidenteel begrotingssaldo
• Normkostenvergoeding opvang Oekraïners

Septembercirculaire 2025

De septembercirculaire 2025 heeft voor alle jaren een positieve uitwerking op het begrotingssaldo structureel, waarbij rekening gehouden is met de volgende taakmutaties.

Participatie
Voor werknemers met een indicatie Beschut werk wordt een vaste vergoeding voor gemiste loonkosten ingevoerd. Die is hoger dan het huidige gemiddelde. De omvang van de bijdrage stijgt de komende jaren door de groei in het aantal beschut werkers. De middelen worden nu aan het gemeentefonds toegevoegd, maar zullen in de toekomst onderdeel worden van het budget voor de bijstand en loonkostensubsidies. (BUIG).

Capaciteit decentrale overheden klimaat- en energiebeleid (CDOKE)
Deze uitkering vervangt de Specifieke Uitkering (SPUK) CDOKE. De gemeente ontvangt een bijdrage voor klimaat- en energiebeleid, zoals het instellen van een zero-emissie zone en het aanleggen van zonneweiden of windparken. Voor de gemeente Dalfsen gaat het in 2026 om een bedrag van € 934.011. Onze belangrijkste taak is de warmtetransitie voor de gebouwde omgeving. Daarnaast zijn er diverse verduurzamingstaken op het gebied van bijvoorbeeld energieproductie, mobiliteit, netcongestie en netwerk.
De middelen zijn ook beschikbaar voor de periode 2027 tot en met 2030, maar de uitkeringsvorm na 2026 is nog niet bepaald. Deze decentralisatie-uitkering bestaat uit basisfinanciering en planfinanciering. Alle gemeenten ontvangen basisfinanciering voor de vergroting van hun capaciteit. Daarnaast zijn aanvullend middelen beschikbaar voor gemeenten die in 2024 of 2025 planfinanciering hebben aangevraagd voor bijvoorbeeld het instellen van een zero emissie-zone, het aanleggen van zonneweiden of windparken en het aardgrasvrij maken van woningen. Hiervoor kwam de gemeente Dalfsen niet in aanmerking.

Overheidsbrede dienstverlening
De Specifieke Uitkering (SPUK) Informatiepunten Digitale Overheid (IDO) wordt vanaf 2026 omgezet naar de decentralisatie-uitkering Overheidsbrede Dienstverlening. De gemeente ontvangt een bijdrage voor laagdrempelige ondersteuning bij regelzaken met de (digitale) overheid.

Autonome ontwikkelingen

Ten opzichte van de PPN zijn er diverse autonome ontwikkelingen opgenomen. De grootste afwijkingen zijn: lagere opbrengst forensenbelasting € 95.000, lagere opbrengst omgevingsvergunningen € 170.000, hogere kosten bestuur door o.a. cao verhoging en stijging van 21 naar 23 raadsleden € 90.000. Ook zijn de bijdragen aan de verbonden partijen opgenomen conform hun begrotingen voor 2026.
In het kader van de doorontwikkeling van onze financiële processen is recent geconstateerd dat de aansluiting tussen onze financiële administratie en de sub-administratie Pauw voor de algemene uitkering niet volledig sluitend was. Dit is inmiddels gecorrigeerd, waarmee de aansluiting nu volledig is hersteld. Dit zorgt voor een oplopend structureel voordeel van het jaar 2027.

Bijstelling ombuigingsvoorstellen

Bij de PPN zijn enkele ombuigingsvoorstellen vastgesteld. In één geval is de ombuiging hoger dan destijds is ingeschat, namelijk de huuropbrengsten zijn € 70.000 structureel hoger. Daarnaast vallen de opbrengsten zwerfvuil structureel € 75.000 lager uit dan eerder ingeschat. Ook is er formatie bezuinigd, maar daar stond achteraf een onttrekking in de reserve tegenover (€ 280.000). Tot slot houdt het Rijk een korting in op het gemeentefonds, omdat het verwacht dat gemeenten extra inkomsten kunnen genereren door de onroerendezaakbelasting (OZB) te verhogen. Dit komt voort uit de gedachte dat gemeenten met een hogere belastingcapaciteit (zoals een hogere WOZ-waarde) meer financiële ruimte hebben om hun inkomsten te verhogen zonder al te veel financiële druk op hun inwoners te leggen. Daarnaast probeert het Rijk hiermee de verdeling van middelen eerlijker te maken, door te zorgen dat gemeenten met minder belastingcapaciteit relatief meer steun krijgen uit het gemeentefonds. De verwachting bij de PPN was dat het Rijk, in verband met verwachte ruimte voor extra OZB-inkomsten, opnieuw middelen inhoudt op de algemene uitkering van het gemeentefonds en was ingeschat op € 325.000. Bij de meicirculaire 2025 bleek dat € 172.000 te zijn en de voorliggende begroting is hier structureel op aangepast.

Mutaties begroting 2026 incidenteel begrotingssaldo

Voor 2026 en 2027 is een negatief incidenteel begrotingssaldo begroot. Voor de mutaties begroting 2026 verwijzen wij naar bijlage 2 van de begroting. Hier worden de mutaties afzonderlijk toegelicht.

Normkostenvergoeding opvang Oekraïners
Voor het opvangen van vluchtelingen uit de Oekraïne krijgt de gemeente Dalfsen vanuit het Rijk een specifieke uitkering. In voorgaande jaren is de ontvangen uitkering niet volledig nodig om de gemaakte kosten te dekken en heeft dit incidentele voordelen opgeleverd.
Momenteel is een kostprijsonderzoek gaande naar de kosten van de opvang van deze vluchtelingen. Het Rijk gebruikt de uitkomsten van het onderzoek om te komen tot vaststelling van een financiële regeling voor gemeenten over de vergoeding van de opvang voor het jaar 2026. Tot nu toe hanteert het Rijk een normkostenvergoeding die jaarlijks terugloopt. Voor 2026 is nog onduidelijk of het Rijk doorgaat met de normkostenvergoeding. Er gaan steeds meer stemmen op om de opvang van Oekraïners te bekostigen op basis van werkelijke kosten.
Gezien deze onzekerheid is in de begroting geen voorschot genomen op een mogelijk voordeel.

Financiële positie
Dalfsen is voor 2026 financieel een gezonde gemeente. Dit is af te leiden uit de financiële positie, met als belangrijkste onderdelen het structureel begrotingssaldo en de reserves. Het structurele begrotingssaldo is mede bepalend voor de wijze van toezicht door de Provincie en laat in onderstaande tabel in het eerstkomende begrotingsjaar 2026 een structureel overschot zien van afgerond € 227.000. Daar tegenover staat een negatief begrotingssaldo na bestemming, veroorzaakt door een incidenteel tekort van € 1.391.000. De opbouw van dit incidentele tekort wordt verklaard in bijlage 2. De in onderstaande tabel opgenomen structurele mutaties van de reserves worden nader onderbouwd in bijlage 3.

Indien we naar de jaren vanaf 2028 kijken, dan toont het overzicht negatieve saldi. Dit stelt de gemeente voor forse uitdagingen in de komende jaren en maakt herbezinning op doelen, taken en uitgaven noodzakelijk. Hiervoor is de ombuigingsgids 2027 e.v. beschikbaar, die bij behandeling van de perspectiefnota 2026-2029 is aangeboden.

Reserves

In onderstaande tabel is het verloop van de reserves op hoofdlijnen weergegeven voor deze meerjarenbegroting. Ten opzichte van de huidige meerjarenbegroting 2025-2028 zijn de algemene reserves voor begrotingsjaar 2026 toegenomen met € 2,8 mln. en de bestemmingsreserves met € 2,5 mln. Dit is nog exclusief het resultaat van de bestuursrapportage.

Weerstandsratio
De norm die wij voor ons zelf qua ratio weerstandsvermogen hebben gesteld komt op een score van 2 (uitstekend). Op basis van de berekende risico's en de reservepositie behalen we in deze begroting een ratio van 5,3 (waarderingscijfer A). Dit betekent dat de gemeente in zeer ruime mate in staat is om tegenvallers op te vangen zonder dat dit de continuïteit van de organisatie in gevaar brengt. Een nadere uitleg en onderbouwing kunt u lezen in de paragraaf Weerstandsvermogen, verderop in deze begroting.

Financiële kengetallen
De ontwikkeling van de financiële kengetallen laat zien dat:

• onze schuldenpositie en solvabiliteitsratio verslechteren door investeringen en de begrote tekorten;
• de structurele exploitatieruimte vanaf 2027 onder druk komt te staan. Dit wordt veroorzaakt doordat het rijk onvoldoende middelen ter beschikking stelt voor de uitvoering en decentralisatie van taken;
• ten aanzien van de grondexploitaties is te zien dat de komende jaren de voorraden gronden afnemen en daarmee de kwetsbaarheid wordt verminderd. Tegelijkertijd zijn er met betrekking tot de grondexploitaties ambities en zal dat invloed hebben op de kwetsbaarheid.
• de gemeente nog de mogelijkheid heeft om meer inkomsten uit belastingen te verwerven.

Wij kunnen concluderen dat de sterke vermogenspositie afneemt en dat de structurele exploitatieruimte vanaf 2027 afneemt door de daling van de algemene uitkering.