2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing | Overzicht financiële risico’s

Risico	Klasse kans	Klasse geldgevolg	Risico Score	T.o.v. vorige stand
Ontwikkeling gemeentefonds	5	4	20	verlaagd
Datalekken, hacken, software gijzeling en/of niet (juiste) naleving AVG	4	4	16	gelijk
Beperkte beschikbaarheid personeel	5	3	15	verlaagd
Claims en aansprakelijkheidstellingen	3	4	12	gelijk
Instabiele wereldsituatie	3	4	12	nieuw
ICT kwetsbaarheid	3	3	9	verhoogd
(Hoge) inflatie	2	4	8	verhoogd
Contractpartijen	4	2	8	verhoogd
Continuïteitsrisico bij verbonden partijen	3	2	6	gelijk
Proces van Inkoop en aanbestedingen	3	2	6	verhoogd

Ontwikkeling gemeentefonds
De gemeente is grotendeels afhankelijk van de algemene uitkering. De jaarlijkse omvang wordt bepaald door de normeringssystematiek die sinds 2024 is gekoppeld aan de ontwikkeling van het nominaal bruto binnenlands product. Door toename van de gemeentelijke taken leek 2026 het zogenaamde ravijnjaar te worden met forse tekorten op de begroting van de gemeenten. Het kabinet heeft via de meicirculaire 2025 voor de jaren 2026 en 2027 extra middelen beschikbaar gesteld. De perspectiefnota vastgesteld in 2025 laat voor de jaren 2026 en 2027 een positief beeld zien maar bij ongewijzigd beleid laat de begroting vanaf 2028 een tekort zien.

Ontwikkeling gemeentefonds

De gemeente is grotendeels afhankelijk van de algemene uitkering. De jaarlijkse omvang wordt bepaald door de normeringssystematiek die sinds 2024 is gekoppeld aan de ontwikkeling van het nominaal bruto binnenlands product. Door toename van de gemeentelijke taken leek 2026 het zogenaamde ravijnjaar te worden met forse tekorten op de begroting van de gemeenten. Het kabinet heeft via de meicirculaire 2025 voor de jaren 2026 en 2027 extra middelen beschikbaar gesteld. De perspectiefnota vastgesteld in 2025 laat voor de jaren 2026 en 2027 een positief beeld zien maar bij ongewijzigd beleid laat de begroting vanaf 2028 een tekort zien.

Beheersmaatregelen

1. Via de periodieke circulaires van het ministerie, intergemeentelijke overleggen, VNG bijeenkomsten e.d. worden de ontwikkelingen van het gemeentefonds nauwlettend gevolgd en de begroting wordt hierop aangepast.
2. Samen met de VNG wordt actie ondernomen om een oplossing voor het ravijnjaar (v.a. 2026 en verder) te zoeken.
3. Intern vindt gesprek plaats waar 'lucht' in de begroting zit. Waar zou in 2026 op bezuinigd kunnen worden en wat zijn daar de consequenties/gevolgen van.
4. Inzicht in budgetten vergroten door toepassen van Zero Based Budgetting (ZBB).

Oorzaak:

De gemeente is grotendeels afhankelijk van de algemene uitkering.

Gevolg:

Gelet op de omvang van de algemene uitkering, als onderdeel van de totale gemeentelijke inkomsten, hebben wijzigingen door het Rijk direct forse financiële impact op de gemeentelijke financiën.

Beperkte beschikbaarheid personeel
Als gevolg van de arbeidsmarktontwikkelingen is het voor verschillende functies/functiegroepen lastig om tijdig gekwalificeerd en betaalbaar personeel te werven. Daarnaast werkt schaarste op de arbeidsmarkt een hoger verloop en hogere salariskosten in de hand. Ook inhuur van personeel wordt steeds moeilijker en duurder.

Beheersmaatregelen

1. Opstellen notitie om concrete instrumenten te ontwikkelen ter bevordering van het 'aantrekkelijk werkgeverschap', zoals reiskostenvergoeding woon- werkverkeer.
2. We hebben raamovereenkomsten met uitzendbureaus om snel tijdelijk personeel aan te kunnen trekken.
3. We werken samen in de Talentenregio waarbij we de interne arbeidsmarkt voor elkaar hebben opengesteld.
4. Arbeidsmarkttoelage.
5. Inschakelen werving- en selectiebureau.
6. Samenwerking met SCC Ons voor kwetsbare functies.
7. Aanbieden van opleidingen.

Oorzaak:

1. Krapte op arbeidsmarkt voor meerdere functies.
2. Verloop in bestaand personeelsbestand.

Gevolg:

De gemeente heeft moeite met het invullen van vacatures en vasthouden van personeel. Dit kan leiden tot het vaker in huren, uitbesteden of hogere salariskosten.
Het gevolg kan zijn dat er meer bezwaar en beroepsprocedures komen.
Tijdigheid van besluiten is onvoldoende gewaarborgd
Uitvoering van gemeentelijke taken kan stagneren of langer duren dan wenselijk.

Datalekken, hacken, software gijzeling en/of niet (juiste) naleving AVG
De gemeente is verplicht elk datalek actief te melden bij de Autoriteit Persoonsgegevens. De AVG leidt tot meer verplichtingen bij het verwerken van persoonsgegevens. De Autoriteit Persoonsgegevens kan forse boetes opleggen indien de regels uit de AVG worden overtreden.

Beheersmaatregelen

1. De ICT omgeving is dusdanig ingericht en voorzien van een firewall en een twee stappen verificatie om onbevoegde toegang te voorkomen.
2. Er zijn procedures en richtlijnen vastgesteld omtrent informatiebeveiliging en het melden van datalekken.
3. Er is en wordt specifieke aandacht besteed aan de bewustwording m.b.t informatieveiligheid en het omgaan met privacy gevoelige gegevens onder het personeel.
4. Onafhankelijke positionering en intensieve samenwerking functionaris gegevensbescherming en Chief Information Security Officer op het gebied van informatieveiligheid en privacybescherming.
5. Binnen de verbijzonderde interne controles wordt specifieke aandacht geschonken aan de AVG.
6. De bewustwording bij medewerkers vergroten d.m.v. een nano learning tool waarbij er wekelijks een "Sir Askelot" vraag wordt gesteld.

Oorzaak:

1. Aanvallen van buitenaf via ransomware, malware en hackers.
2. Dagelijks worden veel privacygevoelige gegevens verwerkt.

Gevolg:

1. Er kunnen forse boetes worden opgelegd en afkoopsommen gevraagd worden.
2. Voor de burger kan identiteitsfraude grote financiële en maatschappelijke problemen opleveren.
3. De gemeente kan aansprakelijk worden gesteld.
4. Gemeentelijke dienstverlening valt stil.
5. Verlies van gegevens.

Claims en aansprakelijkheidstellingen
De gemeente loopt bij de uitvoering van haar publieke taak risico's op claims door derden zoals aansprakelijkheidsstellingen en gerechtelijke procedures. Met name in de openbare ruimte is sprake van dit risico. Dit risico wordt ook nog eens vergroot door de toenemende claimcultuur.

Beheersmaatregelen

1. De gemeente heeft een aansprakelijkheidsverzekering met een eigen risico van € 2.500 per gebeurtenis. 2. Verder vergroten van de bewustwording binnen de organisatie met betrekking tot risico's.

Oorzaak:

Er kunnen zich situaties voordoen waarbij sprake is van (financiële) schade waarvoor de gemeente in beginsel aansprakelijk is, maar die buiten de dekking van de verzekering vallen.

Gevolg:

1. De gemeente kan worden verplicht tot het vergoeden van de financiële schade van de tegenpartij.
2. Imagoschade.

Contractpartijen
Indien contractpartijen(bijvoorbeeld in het sociaal domein) in financiële problemen komen bestaat het risico dat de gemeente vanuit haar maatschappelijke verantwoordelijkheid ten opzichte van haar burgers wordt geconfronteerd met onvoorziene lasten. Dit geldt met name daar waar de contractpartijen een monopolisitische positie hebben.

Beheersmaatregelen

Gedurende de looptijd van contracten worden op basis van signalen door contractbeheerders acties ondernomen richting de betreffende gecontracteerde partij.

Oorzaak:

Contractpartijen in het sociaal domein kunnen door bijvoorbeeld financieel wanbeleid in financiele problemen komen.

Gevolg:

Deelnemende gemeenten wordt gevraagd om een bijdrage te leveren.
Vanuit maatschappelijke verantwoordelijkheid wordt de gemeente geconfronteerd met lasten die niet zijn voorzien.

Instabiele wereldsituatie
De huidige wereldsituatie wordt gekenmerkt door verschillende geopolitieke spanningen en conflicten die aanzienlijke gevolgen kunnen hebben voor de wereldeconomie en stabiliteit van de samenleving. Deze conflicten kunnen leiden tot hogere kosten van levensonderhoud, meer beroep op uitkeringen en mogelijk tot meer opvang van vluchtelingen.

Beheersmaatregelen

Op de geopolitieke ontwikkelingen in de wereld heeft de gemeente geen invloed en zijn er ook geen beheersmaatregelen op lokaal niveau ingericht.

Oorzaak:

Geopolitieke spanningen.
Meer uitgaven levensonderhoud, beroep op uitkeringen en opvang van vluchtelingen.

Gevolg:

De begroting van de gemeente kan ontoereikend zijn waardoor reserves aangespoken moeten worden.
Meer uitgaven levensonderhoud, beroep op uitkeringen en opvang van vluchtelingen.

ICT kwetsbaarheid
Punt van zorg op de langere termijn is de kwetsbaarheid in de personele bezetting op het gebied van ICT, die naar de toekomst toe, met toenemende complexiteit, veranderende eisen en toenemende schaarsheid van ICT-personeel, nijpend zal worden. Hierdoor kan de dagelijkse dienstverlening onder druk komen te staan. Outsourcen van informatiemanagement binnen een zelfstandige entiteit zal in de toekomst noodzakelijk worden.

ICT kwetsbaarheid

Punt van zorg op de langere termijn is de kwetsbaarheid in de personele bezetting op het gebied van ICT, die naar de toekomst toe, met toenemende complexiteit, veranderende eisen en toenemende schaarsheid van ICT-personeel, nijpend zal worden. Hierdoor kan de dagelijkse dienstverlening onder druk komen te staan. Outsourcen van informatiemanagement binnen een zelfstandige entiteit zal in de toekomst noodzakelijk worden.

Beheersmaatregelen

1. Heldere afspraken met ICT-partners maken (ONS). 2. Voortdurende monitoring van systemen om uitval te voorkomen. 3. Kennis tussen eigen applicatiebeheers en ONS delen. 4. Samenwerken met regionale partners zoals voor de FG, PO en CISO functies.

Oorzaak:

1. Toenemend gebruik en complexiteit van het vakgebied
2. Toename en verandering van eisen, zoals AVG en informatiebeveiliging
3. Toenemende schaarste ICT personeel

Gevolg:

1. Dagelijkse dienstverlening richting onze inwoners kan onder druk komen te staan
2. Continuïteit dagelijkse bedrijfsvoering kan in gevaar komen
3. Uitval van systemen

Continuïteitsrisico bij verbonden partijen
Verbonden partijen vertegenwoordigen een financieel en een bestuurlijk belang. De grootste risico's loopt de gemeente bij de gemeenschappelijke regelingen.

Beheersmaatregelen

1. De verbonden partijen rapporteren periodiek over de risico's in de planning & control documenten en beleidsmedewerkers houden hier toezicht op. 2. Door een aantal gemeenschappelijke regelingen wordt eigen weerstandsvermogen aangehouden zodat zij zelf deze risico's kunnen opvangen en/of tijdig kunnen bijsturen.

Oorzaak:

Binnen de verbonden partijen kan sprake zijn van deel-verantwoordelijkheid voor de exploitatie.

Gevolg:

Door een exploitatietekort van een verbonden partij komt de continuïteit in gevaar. Als deelnemer moet de gemeente het tekort aanzuiveren.

Proces van Inkoop en aanbestedingen
De gemeente koopt jaarlijks voor een bedrag van circa € 75 mln in. De inrichting van de inkoopfunctie is geborgd binnen de ambtelijke organisatie maar procedurefouten zijn niet uit te sluiten.

Beheersmaatregelen

1. Gebruik maken professionele inkopers via Shared Service Centrum ONS.
2. Centrale interne coördinatie inkoop.
3. Het hele interne proces voor inhuur personeel wordt gemonitord en wordt waar nodig, bijgestuurd.
4. Jaarlijks vindt er een analyse plaats met betrekking tot inkopen boven de EU drempelwaarden door de medewerker Verbijzonderde Interne Controle (VIC).
5. In het controleprotocol en normenkader is opgenomen dat alleen EU aanbestedingen meewegen in de fouttolerantie voor de financiele rechtmatigheid.

Oorzaak:

Jaarlijks is er sprake van een veelvoud aan inkoophandelingen door verschillende inkopers. Verder is de wetgeving complex.

Gevolg:

1. Als gevolg van het niet juist hanteren van de aanbestedingsplicht kan een marktpartij rechtsmiddelen aanwenden tegen een gunningsbesluit met vertraging tot gevolg.
2. Juridische geschillen kunnen leiden tot het vergoeden van de financiële schade.
3. Achteraf kan blijken dat aanbesteding niet op een rechtmatige wijze heeft plaatsgevonden.
4. Contracten kunnen stilzwijgend verlengd worden tegen ongunstige voorwaarden of door het niet bundelen van opdrachten worden besparingsmogelijkheden niet benut.

(Hoge) inflatie
Door de hoge inflatie stijgen allerlei lasten voor de gemeente. De hoogte hiervan laat zich niet voorspellen. Uitgaven kunnen hierdoor hoger uitvallen dan oorspronkelijk begroot.

Beheersmaatregelen

1. Voortdurend monitoren van prijsontwikkelingen om adequaat in te kunnen springen om tijdig verplichtingen/contracten aan te gaan. 2. Maken van (vaste) prijsafspraken waarbij het risico van prijsstijging bij de leverancier ligt.

Oorzaak:

Door geopolitieke en economische ontwikkelingen stijgt de inflatie hoger dan verwacht.

Gevolg:

1. (Sterk) stijgende prijzen
2. Budgetten zijn ontoereikend om kosten te dekken
3. Vermogenspositie gemeente neemt af.